Bir Devrin Sonu: Tour de France ‘75

Liége-Bastogne-Liége’in son bölümünde Merckx’in yaptığı atakların tamamı sonuçsuz kalmış, Sauveniére bulvarına kalabalık bir grupla girilmişti. Thévenet, Merckx atak yapmayı bırakır bırakmaz bir kontrayla karşılık vererek sprintten önce son kurşununu attı. Umudu, yorgun Merckx’in takip işini diğerlerine bırakmasıydı. Merckx ise elbette kimsenin kendisi için çalışmayacağını biliyordu. Thévenet’nin tekerine yapıştı, bekledi ve sprintle beşinci La Doyenne’ini kazandı.

Bernard Thévenet için ikincilik dünyanın sonu demek değildi. Zaten Merckx o bahar Liége’den önce de epey yarışı podyumun zirvesinde tamamlamıştı. Milano-Sanremo, Amstel Gold, Setmana-Catalana, Ronde van Vlaanderen gibi yarışları kazanmış, Paris-Roubaix’yi de patlayan bir lastikle kaybetmişti. Tek sorun, Merckx’in yarış stilinin artık eskisi gibi olmayışıydı.

Paris-Nice’te ikinci olmasına rağmen epey pasif gözükmüş, ne atak yapmış ne de iştahlı yarışmıştı. “Eddy’deki değişimi fark etmemek için kör olmalısınız.” diyordu mekanikeri Ryckaert. “Bir zamanlar en ufak mekanik detayın bile peşinden giderdi, artık öyle değil. Mükemmeli istemiyor, vasatla yetinmeye başladı.” Merckx’in de bu sözlere itirazı yoktu. Herkesin onun hamle yapmasını beklemesinden sıkılmış, artık arkasında başkalarını taşımamaya karar vermişti.

Doymuşluğun etkisinin hissedildiği bir başka yarış ise Tour de Romandie’ydi. Yarış lideri Zoetemelk, Merkcx’in atakları geri getirmesini beklerken Merckx de tam aksini bekliyordu. Sonuç olarak genel klasmanı Merckx 12:28, Zoetemelk ise 13:50 geride tamamlamıştı.

Altıncı Giro d’Italia zaferinin peşinde yola çıkmak için bavulunu hazırladığı sırada bademcik iltihaplanması geçirdi ve Mayıs 1975’i Belçika’da geçirmek zorunda kaldı. Dauphiné Libere ve Tour de Suisse ile seleye geri döndüğünde eski formundan eser yoktu. Daniel Friebe’nin Merckx biyografisine konuşan Thévenet, kendisinin şampiyon tamamladığı Dauphiné’yi şöyle anlatıyor:

Thévenet, o zaferin kazandırdığı özgüveni de unutmuyor: “Sadece fiziksel olarak değil, mental açıdan da hepimizden üstündü. Fakat o yarıştan sonra mental olarak ben de güç kazandım. İlk kez Fransa Turu’nu kaybedebileceğine inanmıştım.” Thévenet’yle benzer görüşlere sahip olanların sayısı da hiç az değildi. Dört yıl önce Ocana’yla, Merckx’i yenmeye çok yaklaşan fakat talihsiz bir kazayla başarısız olan sportif direktör Maurice De Muer’in bu kez Thévenet’si vardı ve hesapları henüz yarış başlamadan yapmıştı: “Dauphiné’de o kadar vakit kaybeden biri Tour’a yüzde yüz hazır olamaz. Zirve finişleri çok fazla. Eğer Pireneler’e üç dakikadan az farkla girersen şansımız olacaktır.”

Tour de France Belçika’dan, Charleroi’daki prolog ile başlasa da Merckx yarıştan önce mutlu değildi. Dönemin bisikletçilerinin anlayışı koşabildiği kadar yarış koşup bacaklara yarış kilometresi yüklemek olduğundan hastalanarak Giro’yu kaçırmanın onu konfor alanının dışına itebileceğini düşünüyordu. Üstelik parkur özellikle Thévenet için çizilmiş gibiydi. Bonifikasyonların bulunmadığı yarışta beş zirve finişi seçilmiş, zamana karşıya bile tırmanış koyulmuştu.

İlk hafta De Muer’in tahmin ettiği gibi Merckx birçok rakibini genel klasman savaşının dışına itmiş, sarı mayoyu Vendée’deki zamana karşı zaferiyle sırtına geçirmişti. Öte yandan, henüz kimse tahmin etmese de o zamana karşı Merckx’in son Fransa Turu etabıydı ve Thévenet de hedefine ulaşarak farkı 2:20’de tutmayı başarmıştı.

Pla d’Adet’ye giden henüz ilk yokuş etabında Thévenet, kaybettiği vaktin bir kısmını geri aldı. Merckx’in takımını erkenden harcadığı ve yapılan her atağı takip etmeyi denerken blöf yaptığı anlaşılınca tüm rakipleri fırsatı değerlendirdi ve sarı mayoyu arkada, bir başına bıraktılar. Zoetemelk’in kazandığı etapta, Flamme Rouge’un ardından Thévenet’nin lastiği patlamasa kayıp çok daha fazla olabilirdi. Fakat şans Merckx’e yardımcı olmuş, Tourmalet’nin de geçildiği Pirenelerin kraliçe etabından kaybını 49 saniyeyle sınırlayarak çıkmıştı.

İlk dağ sırası geçilmiş, peloton Massif Central’e doğru ilerlerken genel klasman savaşında sadece iki isim kalmıştı ve sıradaki tırmanış daha önce Anquetil ile Poulidor’un omuz omuza tırmandığı Puy de Dôme olacaktı. 75’teki etapta belki rekabet seviyesi 11 sene öncesi kadar yüksek değildi ama o gün de farklı sebeplerle tarihe kazındı.

Sakin devam eden etabın son kilometrelerine girilirken Thévenet, Belçikalı Van Impe’yi de yanına alarak atak yapmıştı. Henüz günler önce atakları panik içerisinde geri getirmeyi deneyen Merckx bu kez sakin kalmayı başardı ve farkı uzun süre kontrol altında tuttu, görüş mesafesini hiç kaybetmedi. Lakin son sprinti atmak için ayağa kalktığında seyircilerden biri öne çıkmış, Merckx’in karnına doğru bir yumruk atmıştı.

Belçikalıların Fransız seyircilerle ilk vukuatı da değildi bu yumruk. 1937’de, yarış ulusal takımlarla koşulurken Belçika takımı seyircilerin Fransız bisikletçilere yardım ettiğini ve organizasyonun buna kayıtsız kaldığını öne sürerek son iki senenin şampiyonu olmalarına rağmen çekilmişti. 75’te ise Merckx çok daha büyük bir başarının peşinde koştuğu için çekilmek bir seçenek değildi. Etabın kalan 100 metresini acı içinde tamamladı ve etap biter bitmez yere serildi.

Safra kusan Merckx’in etap bittikten sonraki ilk işi kendisine yumruk atan seyirciyi bulmak oldu. 55 yaşındaki Nello Breton, kendi iddiasına göre tam o sırada arkasından ittirildiği için istemsizce Merckx’e çarpmıştı. Fakat internette basit bir aramayla görebileceğiniz üzere Breton’u kimse ittirmemiş, kendisi Merckx virajı içten dönmeyi denerken yumruğunu çıkarmıştı. Hayatında kaybettiği pek bir şey olmayan Merckx, açtığı davayı da kazandı. Sıradaki gün dinlenme günü olduğundan Merckx telaş yapmadan sağlık testlerine girebildi ve sonuçlar, karaciğerinde iltihaplanma olduğunu söylüyordu.

Son haftanın açılışı, beş kategorize tırmanış barındıran Pra Loup etabıyla yapıldı. Sondan üçüncü tırmanış olan Col des Champs’da Merckx yaranın acısını hissetmeye başlamış, takım arkadaşından kendisine ağrı kesici getirmesini istemişti. Tüm bunlardan haberdar olan Thévenet ise Merckx’in zor durumunu fırsat olarak değerlendirdi ve tırmanış boyunca sık sık atak yaptı. Merckx ise hiçbir zayıflık belirtisi göstermeden hepsini takip etti ve inişten hemen önce de kendi atağını yaptı.

İronik şekilde, Le Guidon yani ‘gidon’ kasabasında doğan Thévenet’nin iniş yeteneği bir genel klasman favorisi için çok yetersizdi. Merckx’in Champs inişinde yaptığı atağı bir şekilde yakalamayı başarsa da zaafını açık ettiğinden Merckx’in iştahı iyice kabarmıştı. Col d’Allos boyunca Molteni’nin verdiği sert tempo Merckx’in iniş öncesi atağıyla sonuçlanırken Thevenet de bir açlık krizi yaşıyordu.

“Merckx atak yaptığında bir şeyler yemem gerektiğinin farkındaydım.” diyor Thévenet. “Eğer ayağımı gazdan çekip bir şeyler yemezsem finişe varamazdım. Allos Fransa’daki en tehlikeli iniş olabilir. İnişi bitirip Pra Loup’ya geldiğimde Merckx’in bir dakika gerisindeydim ve şansımı kaybettiğimi düşündüm.”

Thévenet’nin dediği doğruydu. Merckx inişte uçup giderken diğer herkes zorlanmış, hatta Giancarlo Ferretti’nin kullandığı Bianchi takım arabası uçurumdan 50 metre aşağı düşmüştü. Sonuç olarak, Pra Loup tırmanışı başlarken Merckx tarihi bir etap zaferine doğru gidiyordu. Muhtemelen L’Equipe çoktan manşet hazırlıklarına başlamış, radyo ve televizyonlar Belçikalının acılar içinde tarih yazmasını anlatıyordu. Lakin günün en kolay tırmanışı olan Pra Loup’da imkânsız gerçekleşti ve Yamyam, bir daha asla eskisi gibi olamadı.

Pra Loup tırmanışı yüzde beş ortalama eğimiyle günün Merckx için en ideal tırmanışı gibi gözüküyordu. Değişken olmayan eğimi ve çok da yüksek olmayan irtifası kâğıt üstünde Belçikalıya avantaj sağlamalıydı. Oysa yaşananlar tam tersi oldu. Önce Gimondi tarafından yakalanan Merckx belki de kariyerinde ilk kez bir rakibinden ricada bulunuyordu: “Lütfen, tempoyu arttırma.”

L’Equipe yazarı Pierre Chany’nin kelimeleriyle ‘köy postacısı’ hızında ilerleyen Merckx’e kısa süre içerisinde Thévenet de yetişti. “Önümde Molteni aracını gördüm ama ne olduğunu tam anlayamadım.” diyerek sözü açıyor Friebe’e. “Ona çok yakındım ama hala beni görüp atak yapacağından ve tüm uğraşımın boşa gideceğinden korkuyordum.”

“Ortasındaki asfaltın eridiği bir virajda onu yakalıyorum. O içten dönerken ben dışarıya geçiyorum ve yolun bu tarafına geçmeye çalışırsa eriyen asfaltta sıkışıp kalacağını düşünüyorum. Olabildiğince hızlı uzaklaşmaya çalışıyorum ve baktığımda görüyorum ki beni takip edemiyor. Öfori bir anda vücudumu sarıyor...”

Kalan kilometrelerde de farkı açmaya devam eden ve Merckx’in sarı mayodaki 96 günlük rekorunu sona erdiren Thévenet, Bastille gününde sarı mayosuyla L’Equipe manşetindeydi. ‘Kralı tahttan indiren adam’ o güne dair tek pişmanlığını ilerleyen yıllarda yine aynı gazeteye aktardı: “Evet, oradaydım ama ne olduğunu anlayamadım. Yaşananların büyüklüğünün farkında olsam, Merckx’in yanından geçerken ona kesinlikle bir bakış atardım.”

Etabı beşinci tamamlayan Merckx, artık genel klasmanda 58 saniye gerideydi ve farkı kapamak için zamana karşıya güvenemezdi. Col de Vars ve Izoard’ın geçildiği etapta yine Thévenet’nin zaafı olan inişleri kullanarak fark yaratmayı denedi ve aslında bir noktaya kadar başarılı da oldu. Vars’ın inişinde Zoetemelk, Gardos ve Martinez ile oluşturdukları dörtlü sarı mayoya bir dakika kadar fark yaratmıştı ama Merckx, diğerleri kendisine yardım etmediği için beklemeyi seçti ve Izoard’da Thévenet’nin atağına cevap veremeyerek Fransa Turu’nu kazanma umudunu tamamen yitirdi. Genel klasman farkı 3:20 olmuş, oyun bitmişti.

Kalan altı etapta Merckx bir şampiyon gibi yarıştı, pes etmedi ama geri dönüşü olmayan nokta çoktan geçilmişti. Col du Télégraphe’dan başlayan sıradaki etabın henüz nötral bölgesinde yer kapmaya çalışırken Ole Ritter’e çarptı ve yüzüstü yere çakıldı. The Cannibal biyografisinde William Fotheringham’ın tanımıyla “bir pub kavgasında sağ kroşe yemiş” gibi gözüken Merckx, kırık bir elmacık kemiğiyle Madeleine, Aravis, Colombiere gibi tırmanışları geçip Morzine’deki etap sonunda da Thévenet’den iki saniye çalmayı başarmıştı.

Doktorlar hem Puy de Dôme’daki yumruğu hem de yüzündeki yarayı göz önüne alarak Belçikalıya yarışa bırakmasını önerse de Merckx’in pes etmeye niyeti yoktu. 40 kilometrelik zamana karşıda Thévenet’den çaldığı 15 saniye yarışın sonucunu etkileyecek büyüklükte değildi ama tüm zorluklara rağmen gösterdiği azim, bisiklet tarihine kazınacaktı.

Acı dolu 64 dakikanın etkilerini Théo Mathy şöyle anlatıyor: “Bisikletinden indiğinde yaptığı sarsılmış jestler, rengi atmış derisi, garip yerlere odaklanan bakışları, kafatasının içine gömülmüş gözleri ve seğiren yanağı ona deli bir adam görüntüsü veriyordu. Onu görmek ürperticiydi.” Etaptan yarım saat kadar sonra Merckx’in otel odasına giden Mathy, şampiyonu kirli mayosuyla bilinci kapalı şekilde cenin pozisyonunda yatarken buldu. Gökkuşağı mayo, yıkanmak için en azından bir saat daha beklemek zorundaydı.

Hinault’nun sarı mayosuyla gövde gösterisi, Fignon’un tutunamadığı sekiz saniye, sprinterlerin kutsal düelloları gibi sayısız özel ana tanıklık olacak Champs-Élysées’nin Fransa Turu’ndaki ilk senesinde; Merckx birkaç kez atak yapmayı denedi ama elbette istediği sonucu alamadı. Bernard Thévenet, Fransa Turu şampiyonuydu.

Thévenet, iki yıl sonra bir Fransa Turu daha kazanmayı başardı. Baharda Paris-Nice’te verdiği test pozitif çıksa da temmuza kalmadan geri dönmüş, favori başladığı yarışı kazanmıştı. Merckx, o Fransa Turu’nda da rakiplerinden biriydi ama Alplerde epey vakit kaybedince yarışı ancak 12 dakika geriden gelerek altıncı tamamlayabildi.

Pra Loup’dan sonra Merckx, eski gücüne bir daha hiç ulaşamadı. Altıncı Fransa Turu’nu kazanmak adına Fiat ve C&A ile kariyerine üç yıl daha devam etti ama kayda değer tek başarısı 1976’da kazandığı yedinci Milano-Sanremo olurken ’77 baharındaki Fleche Wallonne’da kariyerinin üçüncü pozitif testini verdi.

Bir Fransa Turu daha kazanamayacağı birçok insan tarafından söylense de Merckx, bacakları onu taşımayana kadar sürekli denemek istiyordu ve emekliliği olması gerekenden birkaç yıl gecikti. Eşi Claudine Acou haklıydı: “Bisikleti bırakmak zorunda kalacağı günü düşünmek, Eddy için çok zordu.”