Hayatın içindeki derbi

Dünyadaki tüm derbileri televizyondan veya intenetten takip edebilirsin. Hatta maddi açıdan sıkıntın yoksa stadyumlardan bile izleyebilirsin. Real-Barca rekabeti hakkında bir kitap dolusu bilgiye sahip olabilirsin. Veya Göztepe ile Karşıyaka arasında oynanan bütün maçları yerinde izlemeyi bir hobi haline getirebilirsin. Ama bütün bunlar yeterli olmayabilir. Derbileri izleyebilirsin ama derbileri yaşamak için taraf olmalısın, takım tutmalısın. O iki kutuptan birini seçmek bile yetmez, o iki kutuptan biri olmalısın.

“Bir taraftar için derbi, 90 dakikadan daha fazladır” sözü, klişe değildir; somut olarak da doğrudur. Çünkü o maç aslında hakemin düdüğünden çok daha önce başlamıştır. Maçtan sonra da devam edecektir. 90 dakika değil, günlerce sürer. Bir Galatasaraylı için Fenerbahçe maçları, Galatasaray'ın derbiden önce oynadığı son maçta, farkı 2'ye çıkaran golünden sonra başlar. Eğer maçta puan kaybı yaşanırsa, erteleme olur, o gece es geçilir, bir sonraki sabah başlar.

Zaten derbi denilen şey, stadyumda değil sokakta oynanır. Galatasaray-Fenerbahçe derbisi de sokakta oynanır ama dünyadaki diğer derbilerden daha farklı olarak, derbinin şehrini, İstanbul sokaklarını aşmıştır. Türkiye'nin her sokağında bu maç oynanır. Tahmin ediyorum; Inter-Milan maçı Siena kentinde fazla yankı bulmaz. Siena'daki bakkal o gün dükkanını erken kapatmaz. Siena Ünivesitesi'nde okuyan gençler maçtan 2 hafta önce organizasyon hazırlığına girip maç günü Milano'da olmaz. Siena kent meydanında televizyon da kurulmaz. Inter-Milan maçı sadece Milano'yu bağlar. Veya Real-Barcelona maçı bana hep sönük gelir. Evet büyük bir rekabet vardır ve bu maça sırf aynı şehirden değiller diye “derbi değil” demek yakışmaz. Ama şu da bir gerçek ki, Barcelona Real Madrid'i yendiği zaman, Madrid'de okula giden Real Madrid taraftarı olan 9 yaşındaki çocuk, benim Sami Yen'de 4-0 yenildiğimiz maçtan bir gün sonra çektiklerimi çekmeyecektir.

İşte o yüzden derbiler diğer maçlardan ne kadar farklıysa, benim için de Galatasaray-Fenerbahçe derbisi, dünyadaki diğer derbilerden daha farklıdır. Çünkü taraf olarak, bu derbiden kaçamıyorsun. Yenildiğin maçtan sonra televizyonu kapatman yetmiyor, baban veya kardeşin rakip takımdan olabilir. Bütün aile aynı takımı tutuyorsa yine rahat yok. Çünkü sokağa çıkacaksın. Bakkal, kasap veya manavdan biri illa rakiptir. Semt senden yana olsun. Okula veya işe gideceksin. Şu an Özbekistan’da yaşayan bir arkadaşımın geçen sene TT Arena’da 2-1 sona eren maç sonrası dediğini aktaralım: “Yenildik, üzüldüm. Sonra niye üzülüyorum dedim. Etrafımdaki kimsenin umrunda değildi. Sokakta rahatça yürüyordum. Maçın oynandığını bilen bile yoktu. Laf atan yoktu. Baskı yoktu.”

Yani kısacası, Galatasaray-Fenerbahçe derbisinin baskısından kurtulmak için ülkeyi terk etmeniz gerekiyor.

Bir Galatasaraylı için Fenerbahçe maçı -veya tam tersi- 3 puan veya kupadan daha önemlidir. 3 puan denilen şeyi anca gazetelerdeki puan durumunda görebiliyoruz. Kupaya ise taraftar asla dokunamaz. Ama derbi galibiyetinin getirdiği gurur ve mutluluk, sokağa çıkınca seninle birlikte gelecektir. Toplumsal şartların en ufak etkisinin olmadığı bir derbiye, üstelik tüm ülkenin içinde bulunduğu bir derbiye sahip olunca, sezon boyunca oynanan diğer maçların önemi de, daha doğrusu baskısı da azalıyor.

Sezonun son 8 haftasında şampiyonluk yarışındaki maçlar da en az Fenerbahçe maçları kadar baskı yaratır. Tabi eğer şampiyonlukta çekiştiğin takım Fenerbahçe ise. Zaten bu derbinin bir diğer boyutu da budur. Sadece karşı karşıya kaldığın futbol maçında beraber değilsin. Zirve yarışında, kupa finalinde, voleybol maçında, basketbolda Avrupa Kupası’nda, Sapanca’da kürek yarışında, tribünde pankart yarışında, satılan kombine sayısında, ligin gol krallığı yarışında, şampiyonluk sonrası çıkan gazetenin tirajında... Her zaman iç içsesin, her zaman yarıştasın, sürekli kazanmak zorundasın. Her alanda bir rekabet var. Her karşılaşma, her meydan okuma bir sonrakini tetikliyor ve büyütüyor. Bir önceki kazanan, bir sonrakine avantaj elde ederek çıkıyor. Yenilen, intikam hırsıyla çıkıyor rakibin karşısına.

Galatasaray’ın son 15 senede kazandığı 7 şampiyonluğun (96-2000 arasını bir düşünürüsek) Fenerbahçe’nin şampiyon olarak bitirdiği sezonlardan sonra yaşanması bunun getirisidir. Eğer Fenerbahçe’ye şampiyonluk kaptırıldıysa bir sonraki sene almak zorundasın. 2006’da araya gireceksin, 1989’daki yarı finali gol rekoruyla gölgelemeye çalışacaksın.

Fenerbahçeli’nin en unutamadığı derbi zaferinin 2000’de UEFA finali öncesi 1-0 kazanılan maç olması boşuna değil. Galatasaray’ın bu sene basketbolda atılım yapmasının altında, Fenerbahçe’nin kazandığı başarılar yatar. Galatasaray’ın stad projesinden hareket ederek stad yapan Fenerbahçe ve o stadın hem gelir hem de başarı getirmesinden sonra Arena’yı zorunluluk olarak düşünen Galatasaray camiası her zaman birbirini tetikleyecektir.

Derbi maçları ve derbinin doğurduğu rekabet, bu iki kulüp için bazen bir kurtuluş reçetesi, bazen geleceği kurtaran proje anlamına geliyor.

Bu örnekler çoğaltılabilir. Zaten her geçen sene çoğalıyor da. Bitmeyen bir rekabet var. İki camia için de derbi bu örneklerle besleniyor ve büyüyor. Okula gidişin, mahallede yürüyüşün, iş yerindeki halin… Sosyal hayatında kurduğu düzen, derbiden sonra dağılabiliyor. Eğer tarafsan, buna katlanmak zorundasın.

Camianın ağır topları, büyük ağabeyleri bile Kalamış’ta veya başka bir yerde birbirleriyle karşılaşırken, derbinin skorundan aldıkları güçle duruşlarını korurlar.

Derbi sonrası yaşananların hiçbiri 3 puanla ifade edilecek şeyler değil; çünkü tamamen gerçek, somut ve sosyal hayatın içinde. Futbol bir oyun olabilir ama derbiler gerçek. Televizyonun ekranın çok uzağında, saha çizgilerinin dışında.