Hem anne hem de profesyonel sporcu olmanın anlamını değiştiren kadınlarla tanışın

*Bu içerik Kasım 2019'da Sports Illustrated'de yayımlanmış ve Bengi Yıldırım tarafından çevirilmiştir.

25 Temmuz 2019, Des Moines, Iowa. O gün, Olimpiyat atletizm tarihin en çok madalya kazanmış kadını olan Allyson Felix için birçok özelliğiyle sıradan bir yarış günüydü. Burada ABD açık hava şampiyonlarında, Felix'in 400 metre yarışından önce yapacağı hareketler önceden çalışılmıştı: El sallayıp gülümsedi, ardından önündeki kulvara odaklanmak için gözlerini yere indirdi. Sırayla iki bacağını da salladı, ağırlığını bir sağına bir soluna verdi, başını öne eğdi, seyircilere bir göz attı. Fakat bu sefer anonsçuların ona bir sürprizi vardı, anonsuna yeni ve özel bir sıfat eklemişlerdi: "Camryn'in annesi".

Bundan sekiz ay önce, Felix rutin hamilelik kontrolüne gittiğinde kendisine ağır preeklampsi tanısı kondu. Çok geçmeden acil sezaryen yapıldı ve kızı Camryn zamanından sekiz hafta önce dünyaya geldi. Felix hayatının değiştiği anın bu olduğunu düşünüyor – Kızının yenidoğan yoğun bakım ünitesinde 29 günden uzun bir süre kendi başına savaşmasını izlemek. Şimdiyse, bir yıldan fazla bir sürenin sonunda Felix ilk kez başlama çizgisinin arkasına geçiyordu. Dümdüz siyah yarış kıyafetinin hiçbir yerinde bir logo görünmüyordu, Nike işareti yoktu. Altı Olimpiyat altın madalyası almış, 11 kez dünya şampiyonu olmuş, nereden bakarsanız bakın alanında kusursuz bir yıldız olan Allyson Felix, 2003 yılından beri ilk kez sponsorsuz yarışıyordu. 2010'dan beri sponsorluğunu yapmış olan Nike'la görüşmelerinde çıkmaza girmişti, söylediğine göre şirket ona doğumundan sonra yüzde 70 daha az ödeme yapmak istiyor ve kontratına doğumla ilgili koruyucu maddeler eklemeyi reddediyordu.

"O başlangıç çizgisindeyken çok gergindim." diyor. "Ne beklemem gerektiğini bilmiyordum. Bunu daha önce hiç yapmamıştım. Yarışmada elimden geleni yapıyordum ve çok kırılgan hissediyordum. Sonra beni anons ettiklerinde kafamda başka başka şeyler vardı, ama seyircinin beni o şekilde karşılaması çok özeldi."

Ve başlama atışı. Felix, sonraki 52 saniye boyunca, önceki bir yılda pas tutan kaslarının açarak, ölçülü bir şekilde yarıştı ve dördüncü oldu. Onunla alakalı en çok konuşulan şey dünya şampiyonasında mı yoksa 2020 Tokyo Olimpiyatları'nda mı yarışmaya hak kazanacağıydı. Fakat o yarışmanın tadını almıştı tekrar, neler yapabileceğinin farkındaydı.

Allyson Felix iki ay sonra Doha'da karışık 4x400 bayrak yarışında 12. altın madalyasını alarak en fazla dünya şampiyonluğuyla Usain Bolt'un rekorunu kırıp tarih yazacaktı. Bunun üzerine ön elemelerde kendi sırasında yarışın en hızlısı olarak, kadınlar 4x400 bayrak yarışında bir kez daha kazanacaktı. Bununla birlikte anonsun tonu değişti, başka bir şeye dönüştü: sponsorların çocuk yapmış sporculara inançlarının olmadığına dair mesajlarına -azalan ödemeler ve sporcuları oyaladıkları kontrat görüşmeleriyle gayet açık olan mesajlara- karşı, hala başarılı olabileceklerini, hem de en üst seviyede başarılı olabileceklerini kanıtlayan sporcu annelerin kutlanması.

Felix 2019 yılının savaşmakla geçtiğini söylüyor: sağlığı için, kızı için, kadınlar ve anneler için, kendisi ve çalışan diğer sporcu annelerin hak ettikleri için.

Bu yıl #DreamMaternity yılıydı. Felix, Nia Ali ve Jamaikalı Shelly-Ann Fraser-Pryce gibi atletizm yıldızlarının hepsi anne olduktan sonra dünya şampiyonluğuna koştular: Ali doğumdan 16 ay sonra 100 metre engellide, Fraser-Pryce doğumdan iki yıl sonra 100 metrede. İki yıl önce sıkıntılı bir doğum yapan Serena Williams, doğumdan 10 ay sonra geri dönerek dört Grand Slam finaline çıktı, yeniden Margaret Court'un 24 şampiyonluğuna yaklaştı.

WNBA All-Star'ı Skylar Diggins-Smith Ekim ayında attığı bir tweet'le, sayı, asist, top çalma ve maç başı aldığı süre istatistiklerinde ligin ilk 15'ine girdiği 2018 sezonunda hamile olduğunu ve sezon bittikten sonra da doğum yaptığını açıkladı. "Bir kişiye bile söylemedim." diye yazdı Dallas Wings oyun kurucusu. Fakat doğum sonrası depresyon yüzünden "fiziksel ve zihinsel olarak başarılı olmama yardımcı olabilecek kısıtlı bir destek mekanizmasıyla" iki ay izin aldığını söyledi. Kasım'da, yani oğlunun doğumundan altı ay sonra Texas A&M'e karşı çıktıkları gösteri maçında ABD kadın milli takım adına 19 sayı kaydederek takımın en skorer oyuncusu oldu. Gerçekten duygusal bir geri dönüştü.

O yıl, bu sporcuların birçoğunun kadın hakları ve hamilelikte ve hamilelik sonrasında kontratların korunması için seslerini yükselttikleri yıl oldu. Tam olarak açıklamak gerekirse: Bir aile kurdukları için cezalandırılmak istemiyorlardı ve çalışan anneler için daha fazla destek istiyorlardı – performanslarının zirvesinde olabilmelerine olanak sağlayan gizli gerçekler.

Sporda hamilelik her zaman az konuşulmuştur. Atletizm ve tenis gibi bir sporda bu durum özellikle endişe verici çünkü sporcuların geliri maaşlı çalışan basketbolcu ve futbolcuların aksine tamamen sponsorluklara ve para ödüllerine bağlıdır. Fakat maaşlı sporcular bile hamilelik, doğum ve sonraki aylar sırasında, spordan spora değişmekle birlikte, gelirlerinin bir kısmını kaybediyorlar. Örneğin WNBA toplu iş sözleşmesi gereği doğum izninde olan oyunculara maaşlarının en az yüzde 50'sini ödüyor.

Gelir kaybetme ve inşa etmek için hayatlarını adadıkları profesyonel kariyerlerini kaybetme korkusu birçok kadını hamileliklerini saklama, deneyimlerini anlatmamaya ve mümkün olduğunca kısa sürede spora dönme yoluna itiyor. Hiç ayrılmamış, hiç anne olmamış, hayatlarında bu rolün sorumluluklarının ağırlığını hiç taşımak zorunda kalmamış gibi davranıyorlar.

Felix bu korkuyu gözlerden uzak yaşadı. Ama Mayıs ayında, Olimpik koşucular Kara Goucher ve Alysia Montaño'yla birlikte kontratlardaki doğum korumalarının azlığıyla ilgili konuştukları iki üst düzey New York Times serbest kürsüsüne katıldı. Nike kariyerlerinin bir noktasında üç koşucuya da sponsor olmuştu ve Nike’ın kariyerlerinin her aşamasında -hamilelik dahil- kadınları desteklediğini ve onları geliştirdiğini iddia etmesine rağmen, üçü de hamilelikleri sırasında ücret kesintisi yaşadı.

---

Montaño, “hamile koşucu” olarak tanınıyor. 2014 yılındaki ABD atletizm şampiyonalarında kulağının arkasında meşhur sarı çiçeğiyle sekiz aylık hamileyken, kendinden geçmiş bir şekilde tezahürat yapan seyircinin önünde 800 metre yarışını koştu. Aynısını 2017 yılında beş aylık hamileyken yapmıştı. Nike’ın genç kızlara “Çılgın Hayaller Kurun” deyip, anne olmaya karar verdiklerindeyse sporcuların kontratlarını (ve dolayısıyla maaşlarını) durdurmasının ve yarışmaya geri dönmeleri için sağlıklarına zarar verebilecek şekilde acele ettirildikleri bir sistem yaratmış olmasının incitici bir şey olduğunu söylüyor. Sponsoru Asics’ken de ücret kesintisi yaşamış olan Montaño, 2015 yılında doğum yaptıktan altı ve on ay sonra iki ulusal şampiyona madalyası kazandı fakat bunlara yırtık karın kasları eşlik etti. New York Times’a “Kızıma istediği her şeyi yapabileceğini söylüyorsunuz, lafınızın arkasında durmaya ne dersiniz?” dedi ve böylece #DreamMaternity doğdu.

Üç kez NCAA şampiyonu olmuş Olimpik koşucu ve taze ultramaraton sporcusu Goucher, kadınların koşu branşında başarılı olmalarını sağlayacak konularda sesini yükseltmekten vazgeçmiyor. 2010 yılında oğlu Colt’a hamileyken, Nike adına aktif ve görünür bir figür olmak için çalışıyordu. “Hamileyken fotoğraf çekimleri yaptım, 20 küsur etkinliğe katıldım.” diyor Goucher. “Her gün koştum. Dürüst olayım, popülaritem o zaman tavan yaptı. O zaman Nike’ın en fazla istenen atleti olduğumu söylediler. İnsanlar bende kendilerinden bir şeyler bulabiliyorlardı.”. Nike’ın ona ödeme yapmayı kestiğinde ve bunu ona haber vermediğinde yaşadığı şaşkınlığı düşünün. Bunu bir ödemesi aksadığında mali danışmanından öğrenmiş.

O dönemde evine yalnızca bir maaş giriyordu, kendisi gibi seçkin bir koşucu olan eşi Adam Goucher’la 18 ay boyunca maaş almamayı kaldıramazlardı. Nike’ın kontratları da münhasır olduğu için kolayca oradan ayrılıp başka bir yerde çalışamıyordu. “İnanamamıştım. Nike’ı seviyordum. Bana ‘Biz sana hikâyeni anlatman için para vermiyoruz. Koşman için para veriyoruz ve sen koşmuyorsun. Yarışmaya geri dönmen lazım.’ Dediler.” diyor. Eylül ayında doğum yaptıktan sonra Nisan’daki Boston Maratonu’na hazırlanmak için hemen antrenmanlara döndü. Bu süre içerisinde Colt’un boynunda bir yumru çıktı.

Üzerinden dokuz yıl geçmesine rağmen anlatırken hala sesi titreyen Goucher “Colt Çarşamba günü ameliyat oldu, benim Pazar günü yarışım vardı. Şimdi düşününce delice geliyor.” diyor. “Seçme şansım yoktu. Oğlumu hastanede bıraktım, antrenmana gittim. O zamanlarda her yerdeydim. Boston’da koşmam lazımdı, ama para almıyordum. Çok stresliydi.”. En sonunda altı ay maaş almamayı ve buna ek olarak 12 aylık gizlilik anlaşmasını kabul etti. Kalçasında, daha sonra uyluk kemiğinde stres kırığına sebep olan bir ağrı ortaya çıktı. Kariyerinin kalan kısmında da kalçasında bu ağrı olacaktı.

“Bunun kimsenin başına gelmesini istemem.” diyor. “Kimsenin hemen insanüstü bir seviyeye erişme ihtiyacı hissedip bunu yaşamasını istemem. Bir atletin neden yeni bir düzen oturtup, daha çok etkinliğe katılıp, iyileşmek için 12 ayı olmasın? Hazır olduğunda geri dönsün.”

Kadın sporcu olarak, Goucher ayrıca farklı bir bedel daha ödedi: 2015 yılında, Nike’ın artık yürürlükte olmayan projesi Oregon Project’te antrenörlük yapan Alberto Salazar’ın doping yaptırdığı iddialarıyla ilgili muhbirlik yapmıştı ve bu sebepten ötürü eleştiri yağmuruna tutuldu. Colt’un doğumundan beş ay sonra Goucher’ın kilosundan memnun olmayan Salazar, onu sentetik tiroid hormonu kullanmaya zorladı ve Goucher bunu reddetti. İnsanlar onun ve diğerlerinin -örneğin, Salazar’ın kendisine de böyle kötü davrandığını yakınarda açıklamış olan Mary Cain’in- neden daha önce bu konuyu dile getirmediğine dair sorular sordular. Gizlilik anlaşmaları olduğu için açılabilecek olan davalar; intikam, kara listeye alınma, sponsorluk kaybetme korkusu gibi nedenler yüzünden. Goucher, açıklamalarından sonra ölüm tehditleri aldığını söyledi. Liste böyle uzayıp gidiyor. “Biri, ‘Artık güzel de değil zaten’ yazmıştı. Buna güldüm.” diyor Goucher.

(Salazar “duygusuz veya vurdumduymaz” yorumlarıyla sporcuları rencide ettiği için genel bir özür diledi ama sporcularını yasaklı madde kullanmaya veya sağlıksız bir kiloda olmaya teşvik ettiğini reddediyor. Salazar şu anda doping sebebiyle aldığı spordan dört yıl men cezasını çekiyor.)

Felix, Goucher ve Montaño’nun kahramanca davrandıklarını söylüyor. Kendisi de korkmasına rağmen, onları izledi ve 10 gün sonra kendi serbest kürsüsünde açıklamalar yaparak onlara destek verdi. Kendi gücünü kullanıp değişim için bastırması gerektiğini fark etti. “Ben yapmazsam, kim yapacak?” dedi. Birlikte, mesajın gücünü arttırdılar ve sponsorlarına karşı ciddi eleştirilerde bulundular. Burton Snowboards, Brooks Running ve Nuun Hydration’ın da aralarında bulunduğu bazı şirketler kontratlarına hamilelik ve doğum sonrası tedbirleri ekleyerek kısa sürede karşılık verdiler. Halktan büyük tepki görünce Nike da hamile sporcular için doğumdan sekiz ay önce başlayacak şekilde birbirini izleyen 18 ay boyunca performans nedeniyle yapılan kesintilerin kaldırıldığı yenilenmiş politikasını Ağustos ayında açıkladı. Şirket sözcüsü politikanın “hiçbir kadın sporcunun hamilelik sebebiyle mali açıdan sıkıntı yaşamamasını” amaçladığını söylüyor.

Sporcu annelerin daha iyi haklara sahip olmasını amaçlayan bu hareketin büyüdüğü kesin. Peki, şirketler ve spor branşlarının yönetimlerinin yaptıkları yeterli mi?

Felix yarışmaya döndükten birkaç gün sonra, 31 Temmuz’da katıldığı The Today’s Show’da “sponsorluğu yeniden tanımlayan” Athleta’nın sponsor olduğu ilk sporcu olduğunu açıkladı. Bu tam olarak ne anlama geliyor? “Bu, konuyu tek boyutlu olarak ele almak yerine bütünsel yaklaşımda bulunmak demek.” diyor. “Beni yalnızca bir sporcu olarak değil, bir anne ve aktivist olarak da destekliyor. Ve misyonu benim gönülden inandığım gibi kızları ve kadınları -yalnızca madalya almaları için değil, değişim yaratmaları için- güçlendirmek olan bir şirketle ortaklık kuruyor. Bu çok özel. Bunu daha fazla yerde görmek isterim.”. Kendi deneyimleri onu siyahi annelerin sağlığı için çalışmaya teşvik etmiş: Siyahi kadınların doğumda hayatını kaybetme riski dört kat, komplikasyon yaşama riski iki kat daha fazla.

Ekim ayında Montaño, kendisi gibi Olimpiyat sporcuları olan Molly Huddle ve Roisin McGettigan’la kadınların spordaki durumu ve karşılaştıkları sorunları tartıştıkları “Keeping Track” adında yeni bir podcast yayınlamaya başladı. İlk konuklarından biri, çalışan bir sporcu anne olmanın iç yüzünü anlatan Nia Ali’ydi: yollarda emzirmek ve süt sağmak, kontrat müzakereleri yapmak, yarışmalarda ailelere yer sağlanması için olan USATF politikalarını incelemek.

Ali ilk hamile kaldığında, Montaño’ya kontratı konusunda çok endişelendiğini söylemiş. Nike hamileliği öğrenmiş, kontratı azaltılmış ve o da bunu kabul etmişti. 2015 yılında oğlu Titus doğdu, bir sonraki yıl yarışmalara geri döndü ve oğlu 10 aylıkken dünya salon şampiyonu oldu, bir yaşındayken de Rio Olimpiyatları’nda gümüş madalya aldı. İkinci hamileliğinde Nike’la yaptığı görüşmelerde daha cesurdu. Ali, ilk çocuğu ve ikinci çocuğu arasında geçen dört yılda her şeyin tam zıttına dönüştüğünü söylüyor.

“Şu anda insanlar tamamen sizi destekliyor.” diyor.

41 yaşındaki Goucher’ın şimdiki sponsoru, kendisi de sporda kadınların temsili ve desteklenmesi konusunda açıksözlü davranmış olan CEO Sally Bergesen’in kurduğu koşu kıyafetleri şirketi Oiselle oldu. Şirket, sporculara hamileliğinde de sponsorluk yapmasıyla tanınıyor. En ünlü sporcuları da dört ve beş yaşlarındaki iki çocuğunu doğurduktan sonra daha da hızlanmış olan 35 yaşındaki uzun mesafe koşucusu Stephanie Bruce.

Goucher da Felix de ideal bir dünyada standart bir sponsorluk anlaşmasının doğum tedbirlerini halihazırda içeriyor olacağı konusunda hemfikir. Oiselle’in anlaşmalarında performans bazlı şartlar veya kesintiler yok, dolayısıyla hamileliğin bir sporcunun gelirine olumsuz bir etkisi bulunmuyor. “Elinizde dünyanın en hızlı kadınları var -eğer onları yarışmaya dönmeleri için acele ettirirseniz, sakatlıklar yüzünden kariyerleri kısalacaktır.” diyor Goucher. “Bu hep böyle oldu. Onlara iyileşmeleri için süre verirseniz, altı veya yedi yıl daha sizin için çalışan sporcularınız olur.”

Felix, Nike’ın duyurduğu kontrat değişikliklerinin ilk adım olarak çok iyi olduğunu söylüyor. “Daha fazlasını yapabilirler mi? Tabii ki. Sektörde lider bir şirket olarak bunu yapabilirler. Değişimi yaratmaya başlayabilir ve bunu norm haline getirebilirler.

Ulusal ve uluslararası yarışmalarda kızıyla edindiği deneyimler onu hem sponsorların hem de spor organizasyonlarının daha iyisini yapmaları gerektiğine inandırdı. “Cammy’nin orada olmasından herkes çok memnun -pistte de atış alanında da onu çok seviyorlar.” diyor. “Bu harika. Bu bir hikayeyle, kadın tüketicilerle bağ kurmakla ilgili. Ama bence insanlar onun oraya nasıl geldiğini düşünmüyor. Ben antrenman yaparken veya yarışırken onunla kim ilgileniyor? Eğer dünya şampiyonasında bir oda arkadaşım olursa, emziren bir anne olarak, ben gecenin ortasında çocuğumu nasıl emzirebilirim? Kendi cebimden ödeyerek başka bir oda tutmam gerekir. Böyle bir sürü ayrıntı var. Biberonları nasıl yıkayabilirim? Nereden sıcak su bulabilirim? Sporcu annelere destek olabileceğimiz başka bir sürü yol var.”

Gerçek şu ki, üst düzey antrenörlük, organizasyon ve spor yöneticiliğinde, kadın sporcuların her gün karşılaştığı sorunları birinci elden anlayabilecek olan yüksek mevki sahibi çok az kadın var. Fakat kurumsal desteğin artması ve sporun üst kademelerinde karar alma pozisyonlarındaki kadın sayısının çoğalması sayesinde bu değiştikçe, başarının devam etmesi ve kadın sporcuların kariyerlerinin uzun ömürlü olması durumu norm haline gelecek.

Bir önceki yaz, ABD futbol kadın milli takımı dördüncü Dünya Kupası zaferiyle izleyicileri heyecanlandırdı ve bu zafer Stade de Lyon’daki seyirciyi sağır edici bir “Eşit ücret! Eşit ücret!” tezahüratına teşvik etti. Kadın milli takım oyuncularının U.S. Soccer’a açtıkları dava 2020 yılının Mayıs ayında görülecek. Kaptan Alex Morgan’ın baharda doğum yapacak olması ve 2020 Tokyo Olimpiyatları’nda oynama konusundaki kararlılığı bu duruma uygun gözüküyor.

Morgan geçen Mart ayında Gardena, Calif’te bir futbol sahası açılışında “Hamileliklerinden sonra spora geri dönebilen ve sevdikleri bu sporun en üst seviyesinde oynarken güzel bir aile hayatını sürdüren bir sürü kadın var.” dedi. ABD kadın futbol takımının anne olduktan sonra geri dönen sporcular konusunda etkileyici bir tarihi var. Mesela 1994’le 2001 yılları arasında üç çocuk doğurduktan sonra ’95, ’99 ve ’03 Kadın Dünya Kupalarında maçların her dakikasında oynayan Joy Fawcett. Morgan’ın planı da kızını peşine takıp Fawcett’ın izinden gitmek.

Felix de 2020 için hazırlanıyor. Ama o şu anda bir yıl önce olduğundan farklı bir insan. 26 Kasım’da, kızının doğum gününden yalnızca iki gün önce düşünceli bir ruh halindeydi Felix.

“Bir sporcu olarak her şeye göğüs gerebilirmişim gibi hissediyorum.” diyor. “Piste geldiğimde kendimi çok minnettar hissediyorum. Eskiden kendimi, koşu becerimi hafife alırdım. Artık bunu yapmıyorum. Yeni bir motivasyonum var. Önceden, her şey kazanmaya odaklıydı. Hala öyle, ama amaç ve istek deyince -hep kızımı düşünüyorum. Ona bunun nasıl bir şey olduğunu, güçlü bir kadın olmanın nasıl bir şey olduğunu, güçlükleri aşmayı, güçlü bir karaktere sahip olmayı anlatmak istiyorum. Bu benim için çok önemli. Çok fazla önemli. Hayatımda kendimi hiç bu kadar özgüvenli hissetmemiştim. Konfor alanımın dışına atıldım ve buna uyum sağlamam gerekti. Bu sayede de büyüdüm.”

Goucher anne olduğu ilk zamanlarda bir koşucu olarak ciddiye alınmamaktan korktuğu için çok savunmacı davrandığını söylüyor. “Anneliğimi önemsiz gibi gösteriyordum.” diyor. “Şimdiyse anneliğin sizi zayıflatmayan bir şey olduğunu kabul ediyoruz -sertliğinize sertlik katıyor. Serena, Allyson, Alysia: Birbirimizden destek alarak büyüyoruz, diğerlerinin sesini siz kulak vermek zorunda kalana kadar yükseltiyoruz. Bu bir dönüm noktası.”

Orijinal hâl için: https://www.si.com/more-sports/2019/12/13/female-athlete-mothers-speaking-out-serena-felix-montano-goucher